Τι ορίζεται ως gaslighting;
Το gaslighting είναι μια μορφή ψυχολογικής χειραγώγησης κατά την οποία ένα άτομο προσπαθεί να κάνει το θύμα του να αμφισβητήσει τη μνήμη, την αντίληψη και την ορθολογική του σκέψη. Πρόκειται για μια σταδιακή και ύπουλη διαδικασία που οδηγεί το θύμα σε σύγχυση. Εκτός αυτού μειώνει την αυτοπεποίθησή του και το καθιστά ευάλωτο στον χειρισμό.
Το φαινόμενο αυτό είναι ιδιαίτερα συνηθισμένο σε τοξικές σχέσεις, είτε ερωτικές, οικογενειακές ή επαγγελματικές, και μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία.
Από πού προέρχεται ο όρος «gaslighting»;
Ο όρος «gaslighting» προέρχεται από το θεατρικό έργο Gas Light (1938). Στο έργο ένας άνδρας προσπαθεί να κάνει τη σύζυγό του να πιστέψει ότι χάνει τα λογικά της, χαμηλώνοντας σταδιακά τα φώτα στο σπίτι και διαψεύδοντάς την, όταν το παρατηρεί. Στη σύγχρονη ψυχολογία, το gaslighting θεωρείται μια ισχυρή μορφή συναισθηματικής κακοποίησης, καθώς το θύμα χάνει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του και στη δυνατότητα να ερμηνεύει σωστά την πραγματικότητα.
Τι περιλαμβάνει η τακτική του gaslighting;
Η ψυχολογική τακτική του gaslighting περιλαμβάνει διάφορες μεθόδους. Μερικές εξ αυτών είναι:
- η άρνηση γεγονότων.
- η διαστρέβλωση της πραγματικότητας.
- η υποτίμηση των συναισθημάτων του θύματος.
- η μετατόπιση των ευθυνών.
Ο θύτης μπορεί να διαψεύδει καταστάσεις που το θύμα θυμάται ξεκάθαρα, να το κατηγορεί για υπερβολική αντίδραση ή να το κάνει να αισθάνεται ότι φταίει για προβλήματα που στην πραγματικότητα δεν ευθύνεται. Συχνά, η χειραγώγηση συνοδεύεται από στρατηγικές απομόνωσης. Έτσι, το θύμα αποκόπτεται από τις πηγές υποστήριξης του και εξαρτάται πλήρως από τον θύτη.
Ποιες είναι οι πιθανές επιπτώσεις στο θύμα;
Οι ψυχιατρικές και ψυχολογικές επιπτώσεις του gaslighting μπορεί να είναι ιδιαίτερα σοβαρές. Το θύμα συχνά αναπτύσσει χαμηλή αυτοεκτίμηση, χρόνιο άγχος, κατάθλιψη και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να εμφανίσει συμπτώματα μετατραυματικού στρες (PTSD).
Η συνεχής αμφισβήτηση της αντίληψης της πραγματικότητας μπορεί να οδηγήσει σε:
- διαταραχές μνήμης
- αίσθημα σύγχυσης
- δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
Οι ψυχολογικές αυτές επιπτώσεις μπορούν να διαρκέσουν ακόμα και μετά το τέλος της σχέσης με τον θύτη. Σε αυτή την περίπτωση επηρεάζεται η μελλοντική συναισθηματική και κοινωνική ζωή του ατόμου.
Ποια άτομα το χρησιμοποιούν συνήθως;
Το gaslighting συνδέεται συχνά με συγκεκριμένες διαταραχές προσωπικότητας, όπως η Ναρκισσιστική Διαταραχή Προσωπικότητας (NPD) και η Αντικοινωνική Διαταραχή Προσωπικότητας (ASPD). Τα άτομα με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά χρησιμοποιούν το gaslighting ως μέσο ελέγχου και κυριαρχίας στις σχέσεις τους, ενώ τα άτομα με αντικοινωνική συμπεριφορά μπορεί να το εφαρμόζουν ως εργαλείο εκμετάλλευσης και συναισθηματικής αποδυνάμωσης του θύματος.
Αντιμετώπιση gaslighting
Η αντιμετώπιση του gaslighting απαιτεί ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, καθώς το θύμα συχνά έχει απολέσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του.
Η Γνωσιακή-Συμπεριφορική Θεραπεία (CBT) είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική. Μέσω αυτής το άτομο αναγνωρίζει τα μοτίβα χειραγώγησης, αποκαθιστά την αυτοεκτίμησή του και επανακτά την εμπιστοσύνη στη δική του αντίληψη της πραγματικότητας.
Επίσης, η ψυχοδυναμική θεραπεία μπορεί να βοηθήσει το άτομο να διερευνήσει βαθύτερες ανασφάλειες και τραυματικές εμπειρίες που μπορεί να το έχουν καταστήσει ευάλωτο σε τέτοιου είδους σχέσεις.
Ένα σημαντικό βήμα στην αποκατάσταση από το gaslighting είναι η ενίσχυση της αυτογνωσίας και η ανάπτυξη υγιών ορίων στις σχέσεις. Το θύμα πρέπει να μάθει να εμπιστεύεται ξανά τη δική του κρίση. Επίσης, θα πρέπει να αναγνωρίζει τα σημάδια χειριστικής συμπεριφοράς σε μελλοντικές αλληλεπιδράσεις. Η αναζήτηση υποστήριξης από φίλους, οικογένεια ή ομάδες θεραπείας είναι επίσης σημαντική. Η κοινωνική επιβεβαίωση μπορεί να βοηθήσει το άτομο να αποδομήσει την παραμορφωμένη εικόνα της πραγματικότητας που του είχε επιβληθεί.
Το gaslighting δεν είναι απλώς ένα εργαλείο χειραγώγησης, αλλά μια μορφή ψυχολογικής κακοποίησης που μπορεί να έχει βαθιές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία. Η κατανόηση του φαινομένου, η έγκαιρη αναγνώριση των σημείων του και η αναζήτηση θεραπευτικής υποστήριξης μπορούν να βοηθήσουν τα θύματα να επανακτήσουν την αυτοπεποίθηση και την αίσθηση της πραγματικότητας τους, ώστε να χτίσουν πιο υγιείς και ισορροπημένες σχέσεις στο μέλλον.
O Ψυχίατρος-Ψυχοθεραπευτής Χρήστος Τσάλτας διαθέτει μεγάλη εμπειρία στην αντιμετώπιση του gaslighting, εφαρμόζοντας τις πιο σύγχρονες τεχνικές ψυχοθεραπείας . Επικοινωνήστε μαζί μας και κλείστε το ραντεβού σας.
Χρήστος Τσάλτας
Ψυχίατρος – Ψυχοθεραπευτής
Τι είναι το gaslighting;
Το gaslighting είναι μια μορφή ψυχολογικής κακοποίησης όπου ένα άτομο σας κάνει να νιώσετε ότι αμφιβάλλετε για τον εαυτό σας. Ο στόχος είναι να χάσετε την εμπιστοσύνη στη λογική της σκέψης σας και να γίνετε πιο ευάλωτοι στον έλεγχο.
Πώς καταλαβαίνω ότι κάποιος μου κάνει gaslighting;
Αν κάποιος σας κάνει να νιώσετε ότι είστε πολύ ευαίσθητος, ότι είναι τρελή η σκέψη σας ή ότι τα γεγονότα που θυμάστε δεν έχουν συμβεί, τότε μπορεί να χρησιμοποιεί τη συμπεριφορά gaslighting, για να διαστρεβλώσει την πραγματικότητά σας.
Το gaslighting μπορεί να συμβεί μόνο σε ζευγάρια;
Όχι, το gaslighting μπορεί να εμφανιστεί σε κάθε σχέση, είτε είναι ερωτική, φιλική, επαγγελματική ή οικογενειακή. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζετε τα σημάδια αυτής της χειριστικής μορφής ψυχολογικής κακοποίησης σε οποιοδήποτε περιβάλλον.
Το gaslighting συνδέεται με κάποια διαταραχή προσωπικότητας;
Σε κάποιες περιπτώσεις, άτομα με διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να χρησιμοποιούν το gaslighting, για να ελέγξουν ή να χειραγωγήσουν τους άλλους. Ωστόσο, αυτή η συμπεριφορά gaslighting δεν είναι πάντα αποτέλεσμα ψυχικής διαταραχής, καθώς μπορεί να είναι μια στρατηγική εξουσίας και ελέγχου.
Από πού προέρχεται ο όρος «gaslighting»;
Ο όρος προέρχεται από το θεατρικό έργο και την ταινία Gaslight, όπου ένας άνδρας προσπαθεί να πείσει τη σύζυγό του ότι είναι τρελή, αλλάζοντας μικρές λεπτομέρειες της πραγματικότητας της, όπως τη φωτεινότητα των λαμπών αερίου (gaslights).
Πώς μπορώ να προστατευτώ από το gaslighting;
Αν νιώθετε ότι κάποιος σας κάνει να αμφιβάλλετε για τον εαυτό σας συνεχώς, σκεφτείτε να ζητήσετε υποστήριξη από έναν ειδικό ψυχικής υγείας.
